Erfgoedbrieven

Verduurzaming van monumenten

In Erfgoedbrief Oirschot 21 van maart 2023 gingen we in op het belang van het verduurzamen van monumenten. Na de inloopavond op 9 maart 2023 in het gemeentehuis hebben verschillende eigenaren van monumenten in Oirschot een aanvraag voor de verduurzaming van hun monument ingediend en gehonoreerd gekregen. Op grond van de subsidieregeling Oirschot Monument verduurzamen en de Financiële regeling monumenten wordt 60% van de subsidiabele kosten van de verduurzaming vergoed. De kosten van de energie- en duurzaamheidsscan worden voor 50% vergoed.

Visie ‘Religieus Erfgoed Oirschot; Kapel, Kerk, Klooster, Kruis’ op 30 mei 2023 vastgesteld door de Gemeenteraad van Oirschot

Het religieus erfgoed is één van de pijlers onder de erfgoedidentiteit van de gemeente Oirschot en vormt een nadrukkelijk onderdeel van onze beleidsnota Erfgoed als identiteit. Het religieus erfgoed in Oirschot is talrijk met haar kerkgebouwen, kloosters, kapellen, begraafplaatsen en kerkgebouwen.

De Rijksoverheid heeft met het programma ‘Toekomst religieus erfgoed’ middelen vrijgemaakt om gemeenten te ondersteunen in het opstellen van een Kerkenvisie. Die visie is bedoeld om inzichtelijk te maken hoe het staat met gebouwen met een religieuze achtergrond en welke toekomstperspectieven er zijn voor het behoud van een kerkgebouw. Oirschot heeft hiervan gebruik gemaakt en koos ervoor om een visie op te laten stellen die over al het religieuze erfgoed gaat, omdat dit in belangrijke mate de identiteit van Oirschot bepaalt. In de Visie Religieus Erfgoed staan ook veertien aanbevelingen met daarbij de reactie van de gemeente Oirschot. Samen met de eigenaren gaan we nu verder aan de slag om invulling te geven aan een duurzaam en breed gedragen toekomstperspectief voor het religieus erfgoed.

Archeologische vondst Muntschat Landgoed De Baest

Recent werd op het Landgoed De Baest een belangrijke muntschat gevonden bestaande uit circa 100 grotendeels zilveren munten. Op de vindplaats komt een informatiepaneel. Op dit moment worden de munten schoongemaakt en behandeld. In het najaar, zodra de munten geconserveerd en gerestaureerd zijn, zijn ze te zien bij het Museum De Vier Quartieren, waar de muntschat in permanente bruikleen komt .

Groot onderhoud en restauratie Oude Toren Oostelbeers

Op grond van het rapport van de Monumentenwacht Noord-Brabant en onderzoek naar de bouwkundige staat van de Oude Toren te Middelbeers zullen vanaf de bouwvak tot (en met) oktober werkzaamheden voor groot onderhoud en restauratie aan de Oude Toren plaatsvinden. Deze werkzaamheden worden uitgevoerd door de firma Nico de Bont, een restauratieaannemingsbedrijf uit Vught.

In dezelfde periode wordt ook nader archeologisch (radar) onderzoek gedaan naar de voormalige kerk(en) die vroeger aan de toren hebben vastgezeten en naar het terrein binnen de aarden omwalling. De resultaten van dit onderzoek worden gebruikt bij het op ambachtelijke en historisch verantwoorde wijze herstellen van de aarden omwalling en de aangrenzende gracht achter de Oude Toren.

Actualisatie Lijst Gemeentelijke Monumenten Oirschot

Oirschot telt nu 6 beschermde archeologische monumenten, twee Rijksbeschermde dorpsgezichten, 187 Rijksmonumenten en 145 gemeentelijke monumenten.

In maart 2023 heeft de gemeente Oirschot besloten tot de aanwijzing van 14 beeldbepalende gebouwen tot gemeentelijk monument. Na dit besluit ontvingen de betreffende eigenaren nadere informatie over de voorgenomen aanwijzing, een overzicht van de komende stappen in de aanwijsprocedure en een tijdspad. Belangrijk hierin is de omschrijving van het pand waarop de voorselectie heeft plaatsgevonden. De eigenaren konden een vragenlijst invullen. In de zomer en het najaar stelt een deskundige de definitieve redengevende omschrijvingen op, met inbreng van de eigenaar. Daarna vindt de definitieve aanwijzing plaats.

ErfgoedWeekend Oirschot op zaterdag 9 en zondag 10 september 2023

De Stichting Comité Open Monumentendag Oirschot organiseert op zaterdag 9 en zondag 10 september 2023 het Erfgoedweekend Oirschot. Op zaterdag 9 september geeft wethouder Joep van de Ven hiervoor het startschot in de hal van het gemeentehuis. Hier zal een speciaal jong monument te zien zijn, aan de hand waarvan het Comité een prijsvraag uitschrijft voor de scholieren van Oirschot. Hierover meer in de volgende Erfgoedbrief.

Archeologische resten van huys Vredenburgh gevonden bij Hof van Solms

In opdracht van Janssen De Jong Projectontwikkeling B.V. heeft Archeologisch Bureau RAAP in 2020 een opgraving in twee fasen uitgevoerd op het achterterrein van Hof van Solms aan de Koestraat 16 in Oirschot. Aanleiding voor dit onderzoek is het voornemen om het plangebied te ontwikkelen voor woningbouw.

In de bijlage kunt u meer lezen over de vondst van maar liefst vijftien verschillende structuren en hun historische achtergrond.

Uw monument verduurzamen? Meld u aan voor de inloopavond op 9 maart

De gemeente Oirschot is rijk aan monumentale panden en erfgoed. Het historische en monumentale karakter maakt de gemeente bijzonder. Eigenaren van een monument leveren daar een belangrijke bijdrage aan.

Behoud van het historische karakter

De actuele energiecrisis leidt tot een toename van initiatieven voor verduurzaming. Ook eigenaren van rijks- en gemeentelijke monumenten willen hun energielasten verlagen. Als gemeente willen we dat stimuleren en de eigenaren ondersteunen. Tegelijkertijd willen we het unieke, historische karakter behouden. Daarom vraagt het verduurzamen van monumenten om maatwerk. De mogelijkheden voor verduurzaming zijn afhankelijk van het gebouw. Ook is er een vergunning nodig.

Inloopavond 9 maart

Om de eigenaren van rijks- én gemeentelijke monumenten te helpen, organiseren we een inloopavond. De inloopavond vindt plaats op donderdag 9 maart tussen 19.00 en 21.00 uur in het gemeentehuis van Oirschot. Alle eigenaren van monumenten hebben een uitnodiging ontvangen. Bent u eigenaar van een monument en heeft u onverhoopt geen brief ontvangen? Stuur dan een e-mail om u aan te melden naar info@oirschot.nl. Vermeld als onderwerp: Inloopavond monumenten.
 

Verduurzaming van monumentale panden

Tijdens de inloopavond staan er verschillende informatietafels. Wij als gemeente, maar ook onze partners, informeren u graag over de mogelijkheden om een monument te verduurzamen. Ook is er informatie over de benodigde vergunningen, subsidies, financieringsmogelijkheden en interessante zonneprojecten. Daarnaast praten we geïnteresseerden graag bij over de laatste ontwikkelingen voor het plaatsen van zonnepanelen. Het college van B&W stelt de gemeenteraad namelijk voor om deze regels te versoepelen. Dat geldt voor monumentale panden in de gemeente en panden in beschermde dorpsgezichten (zowel monumentaal ons niet-monumentaal). Op 28 februari heeft de gemeenteraad hier positief over besloten.

Subsidie- en financieringsmogelijkheden restauratie en onderhoud

Naast informatie over het verduurzamen van een monument, krijgt u ook informatie over de subsidiemogelijkheden voor onderhoud en restauratie. Er zijn verschillende subsidie- en financieringsregelingen, bijvoorbeeld van de instandhoudingssubsidie voor gemeentelijke monumenten. Ook geven we informatie over subsidiemogelijkheden voor rijksmonumenten.

Partners

Tijdens de inloopavond zijn verschillende partners vertegenwoordigd. Zo kunt u in gesprek met vertegenwoordigers van Monumentenwacht Noord-Brabant, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Restauratiefonds, Stichting Behoud Erfgoed Oirschot, de Erfgoedcommissie en Kempenenergie. U bent van harte welkom!

Archeologische vondst

Bij de voormalige limonadefabriek en brouwerij aan de Doornboomstraat 5 in Middelbeers is begin oktober gestart met archeologisch onderzoek. De voorlopige resultaten (het onderzoek is nog niet af) zijn spectaculair te noemen! Er zijn waterputten, oude muurfunderingen, een waterkelder en een oud vloerniveau gevonden. Daarnaast een groot waterbassin met houten beschoeiing en een houten aanvoerleiding. De precieze functie van deze waterbak is nog niet duidelijk, maar het lijkt samen te hangen met de bierbrouwerij.

Een bouwhistoricus gaat de houten constructie verder onderzoeken. Dat geldt ook voor het muurwerk.

Schans uit de 15^e eeuw

Heel bijzonder is ook de vondst van een vierkante omgrachting, waarschijnlijk een schans uit de vijftiende of zestiende eeuw. Zo’n boerenschans is een oud verdedigingswerk, meestal gemaakt van opgeworpen aarde. Boeren konden in oorlogstijd hun vee daar veilig verbergen voor langstrekkende troepen soldaten.
De komende weken mag er niet op het terrein gegraven of gereden worden. Eerst worden de vondsten blootgelegd. Het is nog niet bekend wat er met de vondsten gaat gebeuren.

Waarom archeologisch onderzoek?

Waarom voerde een archeoloog op deze plek onderzoek uit? De reden hiervoor zijn de plannen voor woningbouw op deze locatie. Een projectontwikkelaar diende namelijk een plan in bij de gemeente voor de bouw van 25 woningen. Het plan zit nog een in voorbereidende fase en het is nog niet bekend wanneer hier precies gebouwd gaat worden. Zodra de plannen in een verder stadium zijn, vindt u hier meer informatie over op onze website.

Archeologische vondst

Bij de voormalige limonadefabriek en brouwerij aan de Doornboomstraat 5 in Middelbeers is begin oktober gestart met archeologisch onderzoek. De voorlopige resultaten (het onderzoek is nog niet af) zijn spectaculair te noemen! Er zijn waterputten, oude muurfunderingen, een waterkelder en een oud vloerniveau gevonden. Daarnaast een groot waterbassin met houten beschoeiing en een houten aanvoerleiding. De precieze functie van deze waterbak is nog niet duidelijk, maar het lijkt samen te hangen met de bierbrouwerij.

Een bouwhistoricus gaat de houten constructie verder onderzoeken. Dat geldt ook voor het muurwerk.

Schans uit de 15^e eeuw

Heel bijzonder is ook de vondst van een vierkante omgrachting, waarschijnlijk een schans uit de vijftiende of zestiende eeuw. Zo’n boerenschans is een oud verdedigingswerk, meestal gemaakt van opgeworpen aarde. Boeren konden in oorlogstijd hun vee daar veilig verbergen voor langstrekkende troepen soldaten.
De komende weken mag er niet op het terrein gegraven of gereden worden. Eerst worden de vondsten blootgelegd. Het is nog niet bekend wat er met de vondsten gaat gebeuren.

Waarom archeologisch onderzoek?

Waarom voerde een archeoloog op deze plek onderzoek uit? De reden hiervoor zijn de plannen voor woningbouw op deze locatie. Een projectontwikkelaar diende namelijk een plan in bij de gemeente voor de bouw van 25 woningen. Het plan zit nog een in voorbereidende fase en het is nog niet bekend wanneer hier precies gebouwd gaat worden. Zodra de plannen in een verder stadium zijn, vindt u hier meer informatie over op onze website.

In Oirschot is veel religieus erfgoed. Om daar beter zicht op te krijgen hebben we een Visie religieus erfgoed op laten stellen. Een deel van ons religieuze erfgoed kunt u tijdens het ErfgoedWeekend op zaterdag 10 en zondag 11 september bezoeken. En in dat weekend is veel meer te beleven! Ook kunt u in het gemeentehuis van Oirschot de komende weken een mini-expositie bekijken over het kunstproject TIMETUBE.

Visie religieus erfgoed Oirschot

Op 10 augustus kreeg wethouder Joep van de Ven de Visie religieus erfgoed Kapel, Kerk, Klooster, Kruis aangeboden. Dit is het resultaat van een onderzoek uitgevoerd door het Monumentenhuis Brabant. Door in gesprek te gaan met kerkbesturen en andere eigenaren van kerken en kloosters is opgehaald welke wensen en ideeën er leven over de toekomst van het religieuze erfgoed. In de visie is inzichtelijk gemaakt wat er aan religieus erfgoed in onze gemeente is en wat de toekomstkansen daarvan zijn. De visie is niet een eindpunt, maar een startpunt om met elkaar in gesprek te blijven over de toekomst van het religieuze erfgoed.

Open Monumentendag 2022

Al 35 jaar openen duizenden monumenten het tweede weekend in september in Nederland gratis hun deuren tijdens de Open Monumentendag. Ook gemeente Oirschot doet al 35 jaar mee. Tijdens de 36^ste editie gaat Oirschot een stap verder: Open Monumentendag wordt nu ErfgoedWeekend Oirschot. Door samenwerking van verschillende erfgoedpartijen in Oirschot, verenigd in een Erfgoedplatform Oirschot, zijn de ambities gegroeid om Oirschot nog meer als een Erfgoedgemeente te promoten.

Erfgoed is meer dan monumenten

Dat de gemeente Oirschot vol staat met monumenten is niets nieuws. De term erfgoed wordt tijdens het ErfgoedWeekend veel breder geïnterpreteerd. Het gaat veel verder dan alleen gebouwen. Ook ons immateriële erfgoed hoort erbij. Denk bijvoorbeeld aan eetgewoonten of sociale gebruiken, maar ook aan oude ambachten en oldtimers.

Programma

Op zaterdag 10 en zondag 11 september kunt u tussen 10.00 en 17.00 uur verschillende monumenten bezoeken. Ook kunt u op zondag op de Markt in Oirschot genieten van een parade van oldtimers, verhalenvertellers, zang, muziek en oude ambachten. Verschillende erfgoedpartijen presenteren zich. Denk hierbij aan Brabants Heem, de Gilden en het Oirschots Monumentenfonds. Niet alledaags: beklim eens de basiliektoren, of maak een wandeling langs de jonge monumenten. Een compleet overzicht van alle opgestelde monumenten en activiteiten vindt u op www.openmonumentendag.nl. Op deze website kiest u de gemeente Oirschot.

Mini-expo kunstproject TIMETUBE

In de hal van het gemeentehuis is een mini-expositie ingericht over het kunstproject TIMETUBE. Het college van burgemeester en wethouders heeft aan de kunstenaar Rob Sweere opdracht gegeven om dit ontwerp te realiseren. Met het kunstproject willen we een bijzonder militair erfgoedverhaal beleefbaar en zichtbaar maken. Het kunstwerk komt in de bossen van de Oostelbeerse Heide en bestaat uit een reeks van 50 bogen. Deze bogenrij verwijst naar het grote militaire legerkamp, dat hier ooit lag in het begin van de negentiende eeuw. Op 28 juli was de kunstenaar in Oostelbeers om het werk tijdens een informatiemiddag toe te lichten.  
De mini-expo is tijdens de openingstijden van het gemeentehuis te bezoeken.

In Oirschot vindt u erfgoed in vele soorten. Militair erfgoed is een belangrijke categorie en bepaalt mede de identiteit van onze gemeente. Ook in het heden is die identiteit merkbaar. Zo hebben we een kazerne aan de Eindhovensedijk en één van de grootste militaire oefenterreinen van ons land op de Oirschotse heide. Dit grote hedendaagse militaire oefenterrein heeft een verrassende geschiedenis en die geschiedenis gaan we nu beleefbaar en zichtbaar maken met het kunstproject TIMETUBE. Verder praten wij binnenkort graag met u verder over het gebied rond Oostelbeers. Ook hier zit veel erfgoed, zoals de Oude Toren. Dit is, behalve een religieus monument, ook een voormalig militair object. Kerktorens dienden wanneer dat nodig was als militair uitzichtpunt.

Verborgen parel militair erfgoed

Verscholen in de bossen bij Oirschot, op de Oostelbeerse Heide, liggen de resten van een militair legerkamp van Koning Willem I uit 1832-1834. Wandelaars lopen er nietsvermoedend aan voorbij. Zij beseffen niet dat hier destijds tienduizend soldaten verbleven, die zich bezighielden met krijgsoefeningen. Toen België zich in 1830 onafhankelijk verklaarde, werd het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden een stuk kleiner. Koning Willem I legde zich er niet bij neer en mobiliseerde het leger. Noord-Brabant werd een militaire grenszone met onder andere in Oirschot een oefenkamp.

Informatiemiddag kunstproject

Rob Sweere gaat aan de slag om het kunstproject TIMETUBE te realiseren. Met het kunstwerk wil de gemeente Oirschot het militaire erfgoed zichtbaar en beleefbaar maken. Er zijn betrekkelijk weinig plekken die nog herinneren aan die tijd van de Nederlandse geschiedenis. Voordat het zo ver is, wordt een informatiemiddag over het project gehouden op donderdag 28 juli van 15.00 tot 16.30 uur in De Kerk, Kerkstraat 10 in Oostelbeers. De kunstenaar is daarbij aanwezig om een toelichting op het ontwerp te geven. Er is gelegenheid om vragen te stellen en om te reageren. Iedereen is welkom om de informatiebijeenkomst bij te wonen. U kunt zich voor deelname aanmelden door een mail te sturen naar info@Oirschot.nl. 

Gebiedspanorama Oostelbeers

Het gebied rondom Oostelbeers verandert rondom de thema’s: natuur, water, landbouw, recreatie, woningbouw en cultuurhistorie. Een gezamenlijke toekomstperspectief is belangrijk om verder te bouwen aan een duurzame leefomgeving. Dit toekomstperspectief wordt samengevat in het ‘Gebiedspanorama Oostelbeers’ waar we samen aan werken. We organiseren drie gebiedsbijeenkomsten waarin wij u vragen om mee te denken. De eerstvolgende is op 19 juli om 20.00 uur in De Kerk in Oostelbeers. U bent van harte welkom!

We starten deze erfgoedbrief met twee nieuwe initiatieven. Begin april wordt een nieuwe kloosterrondwandeling aan het mooie Oirschotse wandelaanbod toegevoegd. Daarnaast gaat onze gemeente een landschapsvisie opstellen voor het beekdal van de Kleine Beerze rondom Spoordonk. Wij nodigen u van harte uit om bij een of bij beide initiatieven aanwezig zijn.

Wandeling langs het rijke religieuze verleden

Onze gemeente presenteert in samenwerking met Visit Oirschot en Ons Kloosterpad een nieuwe thematische wandelroute door Oirschot. ‘Ons Kloosterpad’ is een langeafstand wandelroute langs verschillende kloosters in Noord-Brabant. Het pad werd vorig jaar geïntroduceerd als onderdeel van het Jaar van het Brabantse Kloosterleven (2021). Vanwege de rijke religieuze geschiedenis van Oirschot is er voor gekozen om een mooie rondwandeling te ontwikkelen in onze omgeving. De nieuwe rondwandeling is 9,8 kilometer lang en gaat langs elf erfgoedlocaties. Startpunt van de wandeling is het Franciscanesserklooster in de Koestraat. Door de corona pandemie werd de opening van de nieuwe wandelroute uitgesteld. Nu kan deze eindelijk plaatsvinden.

Opening kloosterrondwandeling

Bij het Franciscanessenklooster in de Koestraat komt een informatiebord over de wandelroute. Op zaterdag 2 april wordt de kloosterwandeling feestelijk geopend. Onder andere door de onthulling van het informatiebord door onze wethouder. Het programma begint om 9.45 uur met een Franciscaner viering in de kloosterkapel. Om 10.30 uur is de onthulling van het informatiebord, gevolgd door koffie in de refter van de zusters. Daarna kan op eigen gelegenheid de route gelopen worden, of u kunt een kijkje nemen in de kloostertuin. Graag nodigen wij u uit om de opening bij te wonen. Meld u vóór 1 april aan via kloosterpadoirschot@gmail.com.

Landschapsvisie Spoordonk/de Beerze

Gemeente Oirschot werkt aan een nieuwe landschapsvisie voor het beekdal van de Kleine Beerze rondom Spoordonk. De bedoeling is om het buitengebied nog aantrekkelijker te maken. Het zichtbaar en beleefbaar maken van ons cultureel erfgoed is hierbij een van de aandachtspunten. In het beekdal ligt de Spoordonkse watermolen, een rijksmonument. Niet alleen het gebouw, maar ook het bijbehorende landschap – het zogenaamde ‘watermolenlandschap’ – is van belang. Vlakbij de molen ligt er ook een terrein met de resten van een oud kasteel. Dit terrein is een archeologisch rijksmonument. Op donderdagavond 7 april organiseert gemeente Oirschot een informatiebijeenkomst over de nieuwe landschapsvisie. Aanvang 19.30 uur, in Hart van Spoordonk, Bernadettestraat 2 in Spoordonk. U bent van harte welkom aan te sluiten. Meld u aan door vóór 31 maart te mailen naar Bart Nootebos, b.nootebos@oirschot.nl.

Deze erfgoedbrief gaat over subsidiemogelijkheden voor monumenten. En het Erfgoedplatform Oirschot laat van zich horen in haar eerste nieuwsbrief.

Subsidie voor onderhoud monumenten

Onze gemeente heeft een groot aantal monumenten. En daar zijn we trots op. Bent u in het bezit van een monument? Wij helpen eigenaren graag op weg om de fraaie monumenten te behouden. Staat uw monument geregistreerd als een gemeentelijk monument? Dan kunt u bij ons subsidie aanvragen voor restauratie en onderhoud. Bent u in het bezit van een rijksmonument, dan kunt u financiële steun krijgen bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en/of het Nationaal Restauratiefonds in Hoevelaken. Op onze website kunt u meer informatie vinden.

Gemeentelijke monumentensubsidie

Voor eigenaren van gemeentelijke monumenten heeft gemeente Oirschot een subsidieregeling voor restauratie, onderhoud en verduurzaming. U kunt een aanvraagformulier voor deze subsidie opvragen via info@oirschot.nl. U kunt tot 30 april 2022 een subsidieaanvraag indienen. Aanvragen worden op volgorde van binnenkomst in behandeling genomen. Vragen over de subsidiemogelijkheden? Neem dan gerust contact met ons op.

Nieuwsbrief Erfgoedplatform Oirschot

Sinds een jaar is Erfgoedplatform Oirschot actief. Graag informeert het platform alle erfgoedbetrokkenen in de gemeente over haar activiteiten. Bekijk de nieuwsbrief. Wilt u de nieuwsbrief ook ontvangen? Meld u dan aan via annemarie@visitoirschot.nl.

In deze erfgoedbrief nemen we u mee naar twee voorbeelden van recent archeologisch onderzoek in Oirschot. Archeologen kunnen uit bodemsporen nieuwe informatie over ons verleden letterlijk naar boven halen. Voordat er iets gebouwd of aangelegd kan worden vindt in veel gevallen archeologisch onderzoek plaats. Dat is van te voren afgesproken. Maar soms kan er bij graafwerkzaamheden zomaar iets onverwachts aan het licht komen.

Archeologisch onderzoek hoogspanningsnet

In verband met de aanleg van een nieuw hoogspanningsnet door TenneT van Tilburg naar Best, vond de afgelopen maanden op diverse plekken in Oirschot archeologisch onderzoek plaats. Bij een proefsleuvenonderzoek ten oosten van de Gijzelaar werden meerdere archeologische bewoningssporen uit de middeleeuwen gevonden. Omdat hier behoud in de bodem niet kan, is besloten om direct aansluitend de archeologische resten op te graven. Er werden sporen gevonden van een groot zuidoost-noordwest georiënteerd gebouw met meerdere gebinten en enkele wandpalen. In dit gebouw, waarvan de archeologen denken dat het om een boerderij gaat, is een soort haard gevonden met een vulling van houtskool, verbrande leem en moerig materiaal. In de directe omgeving lag een waterput van circa twee meter diep. Onderin zijn nog de restanten van een houten ton aangetroffen. Dat komen archeologen vaker tegen dat er voor de wanden van een waterput een houten ton gebruikt is. Maar dat op deze plek in de middeleeuwen een boerderij lag, dat was nog niet bekend. Dat het om middeleeuwse resten gaat leiden de archeologen af uit vondstmateriaal, zoals aardewerkscherven.

Archeologische toevalsvondst

Bij graafwerkzaamheden op historische plekken is het altijd spannend. Wordt er iets blootgelegd wat we nog niet kennen? In het centrum van Oirschot wordt momenteel de waterleiding vervangen. En jawel, hier was het raak: bij de werkzaamheden in de Rijkesluisstraat kwamen muurresten aan het licht. Archeologen kwamen ter plekke om de aard, de omvang en de leeftijd van deze resten nader te onderzoeken. Tijdens het verder uitgraven bleken hier twee verschillende bakstenen constructies te liggen met een hoogte van ongeveer 1 meter. Beide constructies waren oorspronkelijk open van binnen. Andere sporen wezen erop dat er vroeger water doorliep. Het klinkt aannemelijk om deze vondst te interpreteren als een overkluizing van een waterloop of een riool. Op oude kaarten uit 1832 staat op deze plek inderdaad een waterloopje ingetekend. En de straat heet hier tenslotte niet voor niets Rijkesluisstraat. Er is een aantal bakstenen meegenomen voor nader onderzoek.

Archeologische vondsten in gemeentehuis

Nieuwsgierig wat de bodem zoals aan archeologische vondsten oplevert? In de publiekshal van het gemeentehuis staat een vitrine met een verzameling van archeologische objecten. Het gaat om oudere vondsten. Want de zaken die bij de recente opgravingen zijn gevonden worden nu nog nader onderzocht.  

De afgelopen maanden is er in opdracht van de gemeente Oirschot gewerkt aan het maken van een Kerkenvisie. En sinds vorige week is een bijzonder Oirschots erfgoedobject in het gemeentehuis in Oirschot te zien. 

Stand van zaken Kerkenvisie

In de Erfgoedbrief Oirschot 1 van oktober 2020 informeerden wij over de start van dit project. Oirschot heeft veel religieus erfgoed. De gemeente Oirschot hecht er veel waarde aan om het religieus erfgoed ook voor de toekomst te behouden. Van het ministerie van OCW kreeg de gemeente Oirschot een subsidie om een Kerkenvisie op te stellen. Het Monumentenhuis Brabant werkt aan de Kerkenvisie, in afstemming met de diverse stakeholders, waaronder kerkeigenaren, heemkundeverenigingen, dorpsraden en buurtorganisaties, Visit Oirschot en andere betrokkenen. De Kerkenvisie is bijna klaar. In de komende periode worden nog gesprekken georganiseerd, waaronder met het Erfgoedplatform Oirschot. Naar verwachting zal de Kerkenvisie begin volgend jaar opgeleverd worden. Via de Erfgoedbrief Oirschot houden we u op de hoogte.

Wat is een Kerkenvisie?

De Kerkenvisie is een inventarisatie van het complete religieuze erfgoed in de gemeente Oirschot. Behalve gebouwen gaat het daarbij ook om bijvoorbeeld kloostertuinen en grafmonumenten. De Kerkenvisie is ook een onderzoek naar een toekomstbestendige instandhouding van de kloosters/kerken die nu nog in gebruik zijn. Is het bijvoorbeeld mogelijk om nevenfuncties in het gebouw te ontwikkelen, zodat het maatschappelijke en financiële draagvlak kan worden versterkt? Verder wordt gekeken naar de kansen van religieus erfgoed als een van de pijlers voor erfgoedtoerisme en naar koppelkansen van religieus erfgoed naar andere beleidsterreinen (o.a. leefbaarheid, duurzaamheid, versterken ruimtelijke kwaliteit). Voor meer informatie of vragen kunt u contact opnemen met m.dejong@monumentenhuisbrabant.nl.

Kerkenvisie in studiedag

Op woensdag 27 oktober organiseerde de jubilerende 70-jarige heemkundevereniging Heerlijkheid Oirschot een programma over het hergebruik van vrijgekomen religieuze gebouwen. ’s Middags werden in het Boterkerkje lezingen gehouden over dit onderwerp. In een volle kerk luisterden 70 deelnemers naar Harrie Maas, directeur van het Monumentenhuis Brabant, Vera Franken, expert duurzaamheid van monumenten van het Rijksvastgoedbedrijf en wethouder Piet Machielsen van gemeente Oirschot. De Kerkenvisie werd ook besproken. Na de lezingen was er ruimte om in te gaan op vragen uit de zaal.

Nu te zien: unieke aanwinst

In Oirschot is sinds vorige week een bijzonder Oirschots erfgoedobject te zien. Het gaat om een staande klok gemaakt in de 19^e eeuw door een Oirschotse klokkenmaker. Dit bijzondere uurwerk is met medefinanciering van gemeente Oirschot aangekocht door de Stichting Het Kapittel van Oirschot. De stichting wil objecten van belang voor de Oirschotse culturele geschiedenis voor de toekomst veilig stellen en toegankelijk maken. Er is een bruikleenovereenkomst tussen gemeente en de stichting gesloten die het mogelijk maakt dat de klok voor een breed publiek toegankelijk is. De klok staat namelijk in de publiekshal van het gemeentehuis in Oirschot. Op 11 november onthulde wethouder Piet Machielsen de klok.

Oirschots erfgoed: zichtbaar en beleefbaar

De afgelopen tijd heeft gemeente Oirschot stappen gezet op het gebied van beleidsontwikkeling voor erfgoed. Daarnaast heeft de gemeente een eerste begin gemaakt met het traject om een heel bijzonder erfgoedverhaal zichtbaar en beleefbaar te maken. En er is een bijzonder samenwerkingsverband op het gebied van erfgoed van start gegaan in de vorm van het Erfgoedplatform Oirschot. 

Actualisatie erfgoedbeleid

Het bestaande Oirschotse erfgoedbeleid is tegen het licht gehouden. Uit deze evaluatie blijkt dat er verbeterpunten zijn. Op 12 oktober is in een openbare raadsinformatiebijeenkomst toegelicht welke stappen de gemeente wil nemen om in de toekomst nog beter met het erfgoed om te gaan. Over welk erfgoed het gaat, kunt u inzien via de Erfgoedkaart Oirschot. Via https://odzob.nl/kaarten-erfgoed-archeologie bezoekt u de digitale kaartomgeving. Dit is de ‘encyclopedie’ van het Oirschotse erfgoed. Op de kaart zijn monumenten, archeologische gebieden en cultuurhistorische landschappen te zien. De kaart is geheel geactualiseerd. De cultuurhistorische waardenkaart wordt binnenkort aan de raad aangeboden met het verzoek om deze kaart vast te stellen. Deze kaarten zijn een belangrijke basis voor de omgang met erfgoedwaarden. Hoe de gemeente Oirschot verder vorm wil geven aan behoud en ontwikkeling van het erfgoed is opgeschreven in een beleidsstuk. Dit document wordt binnenkort ook aan de gemeenteraad ter vaststelling aangeboden. De Oirschotse erfgoedorganisaties zijn op de hoogte gehouden van deze ontwikkelingen.

Oirschot’s militair erfgoed en het historisch legerkamp van Willem I

Oirschot heeft veel erfgoed. Landschappelijk, religieus en militair erfgoed vallen daarbij in het bijzonder op. Gemeente Oirschot werkt aan het beter beleefbaar en zichtbaar maken van het erfgoed. De Oostelbeerse Heide is nu een bosgebied en vooral bekend als een fijn wandel- en fietsgebied. Maar wist u dat hier ooit een enorm legerkamp was, een ‘linnen stad’, waar tienduizenden militairen in tenten gelegerd lagen? Dit legerkamp was van 1832-1834 actief. Het militaire kamp was ingericht kort na de afscheiding van België van het Koninkrijk der Nederlanden, de toenmalige koning Willem I legde zich niet zomaar neer bij deze situatie. Aanvankelijk werd gedacht dat er van dit verhaal alleen nog historische bronnen over zijn. Bij nader inzien bleken er ook archeologische resten te zijn. Vanwege het nationale belang van dit gebied heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het voornemen om van dit gebied een archeologisch rijksmonument te maken. Ondertussen wordt er nagedacht hoe dit verhaal in het gebied beleefbaar en zichtbaar gemaakt kan worden. Gemeente Oirschot heeft aan Kunstloc Brabant opdracht gegeven om dit verder uit te werken. Aan vier ontwerpers/kunstenaars is gevraagd om hier invulling aan te geven. Inmiddels zijn schetsontwerpen gepresenteerd en beoordeeld door een deskundigenpanel, waarin ook een vertegenwoordiger van de Oirschotse erfgoedorganisaties zitting nam. Het winnende ontwerp wordt verder uitgewerkt. Via de Erfgoedbrief houden we u op de hoogte.

Erfgoedplatform Oirschot

In Oirschot zijn vele organisaties op erfgoedgebied actief. Op initiatief van gemeente Oirschot is onderzocht of er een structurele vorm van samenwerking tussen deze organisaties mogelijk is. De afgelopen tijd zijn onder regie van de museummanager van het Museum De Vier Quartieren gesprekken en voorbereidingen georganiseerd. Met het mooie resultaat dat onlangs het Erfgoedplatform Oirschot opgericht is. Meer informatie over het Erfgoedplatform vindt u op https://www.museumdevierquartieren.nl/erfgoedplatform.

Terugblik Open Monumentendag 2021

In het weekend van 11 en 12 september was het Open Monumentendag, hét jaarlijkse evenement met volop aandacht voor monumenten en cultureel erfgoed. In Oirschot werd het voor de 35^e keer georganiseerd door het Comité Open Monumentendag, in samenwerking met Visit Oirschot, gemeente Oirschot, het Museum de Vier Quartieren en de andere erfgoedorganisaties van Oirschot. Het monumentenweekend was een succes mede dankzij de inzet van vele vrijwilligers. Theo Cruijff, voorzitter van het Comité Open Monumentendag, is tevreden: “Ondanks dat we ook dit jaar te maken hebben met coronabeperkingen is er een mooi aantal bezoekers naar Oirschot gekomen, speciaal voor onze monumenten.”

Opening Groot Bijstervelt

Een groot aantal bezoekers kwam voor het voormalige kloostercomplex Groot Bijstervelt. Velen uit Oirschot hebben herinneringen aan de tijd dat hier de paters Montfortanen woonden en werkten. Het complex kreeg mede met financiële ondersteuning van de gemeente een nieuw leven. Het hoofdgebouw is verbouwd tot een woonzorgcentrum, de kapel is gerestaureerd en open voor publiek. Met een nieuwe invulling kreeg dit bijzondere erfgoedcomplex een toekomst. Een mooi voorbeeld van behoud door ontwikkeling.

Op zaterdag werd het complex officieel geopend door onze burgemeester Judith Keijzers-Verschelling samen met eigenaar Ton van Veen. Bij deze gelegenheid bood de burgemeester de huidige eigenaar het monumentenschildje aan. Het monumentenschildje wordt geplaatst bij de ingang van de voormalige kloosterkapel, een gemeentelijk monument. Ook de ernaast gelegen kloostertuin is een gemeentelijk monument. Op zondag was het woonzorgcomplex van binnen te bezichtigen, wat circa 2000 bezoekers trok. Ook de officiële opening van Open Monumentendag was op Groot Bijstervelt georganiseerd. Daar sprak onder andere Kees-Jan Dosker, directeur van het Nationaal Restauratiefonds, dat ook in Oirschot financiële relaties heeft met eigenaren van monumenten.

Onthulling monumentenschildje

Tijdens Open Monumentendag onthulde wethouder Piet Machielsen op het adres Bestseweg 39 het monumentenschildje. Op dit adres staat het huis met de “Mondriaankleurtjes”. Dit pand werd gebouwd in 1935 en is een voorbeeld van jonge bouwkunst. Dankzij het monumentenschildje is dit gebouw voortaan als monument beter herkenbaar. Met het monumentenschildje maken we samen de gemeentelijke monumenten beter zichtbaar. Voor wie een gemeentelijk monument heeft en het monumentenschildje nog niet heeft: het gratis monumentenschildje kan nog steeds bij het gemeentehuis afgehaald worden.

Museum de Vier Quartieren

Ook voor het museum was er tijdens Open Monumentendag veel belangstelling. “Echt fantastisch dat het publiek de weg naar het museum weer weet te vinden, nadat we zo lang dicht moesten zijn vanwege overheidsmaatregelen. We waren onderdeel van een culturele fietsroute en er waren miniconcertjes geïnspireerd op het schilderij ‘De Sterrennacht’ van Vincent van Gogh”, zegt museummanager Lilian Calame wanneer ze terugkijkt op het evenement.

Open Monumentendag 2022

Als het aan Theo Cruijff ligt, worden er volgend jaar nieuwe elementen toegevoegd aan Open Monumentendag: “We trekken het breder: niet alleen stenen monumenten, maar ook monumentale tuinen, mobiel erfgoed, immaterieel erfgoed, etc.”. De volgende Open Monumentendag is op 10 en 11 september 2022. Een weekend om alvast in de agenda te noteren.

Actie Monumentenschildje

We schreven er al eerder over. Onze actie om aan eigenaren van een gemeentelijk monument een gratis monumentenschildje aan te bieden. Eindelijk was het zover, vanaf eind juli mochten de monumentenschildjes opgehaald worden in het gemeentehuis. Vrijwilligers van onze erfgoedorganisaties hielpen desgewenst bij de montage van het monumentenschildje aan de gevel van het monument. Op steeds meer plekken kunt u de monumentenschildjes tegenkomen. En dat is ook de bedoeling. Met zo’n bordje maken we samen onze monumenten beter herkenbaar! Oirschot onderstreept hiermee de eigen identiteit als erfgoeddorp.

Onthulling Monumentenschildje

Een betere zichtbaarheid van onze monumenten, daar mag best even aandacht voor zijn. Het monumentenschildje wordt officieel onthuld door onze wethouder Piet Machielsen op zaterdag 11 september om 16.00 uur. Waar precies wordt later bekend gemaakt. We nodigen u uit om hierbij aanwezig te zijn. De gekozen dag voor de onthulling is niet zomaar, 11 september is de eerste dag in het Open Monumentenweekend.

Open Monumentenweekend 11 en 12 september

Het Comité Open Monumentendag werkt samen met de Oirschotse erfgoedorganisaties, Visit Oirschot en de gemeente aan een mooi programma op 11 en 12 september. Was er in voorgaande jaren sprake van één monumentendag – meestal op zondag - dit jaar is er het héle weekend wat te doen rondom monumenten.

Dat is nieuw. Behalve een aantal monumenten in Oirschot-dorp doen ook andere erfgoedlocaties buiten het centrum van Oirschot mee. Twee mooie voorbeelden van ons religieuze erfgoed zijn tijdens het Open Monumentenweekend te bezichtigen. In de voormalige Bernadettekerk in Spoordonk is nu het Dorpshuis Hart van Spoordonk gevestigd. Het hele weekend is er open dag. Ook het tot woonzorgcentrum herbestemde kloostercomplex Groot Bijstervelt doet mee. Daar is op zaterdag 11 september om 14.00 uur de opening van Open Monumentendagen / Brabants Erfgoedweekend. Er zijn nog meer activiteiten gepland. Houd de berichtgeving in de gaten.

Van Open Monumentendag naar Brabants Erfgoedweekend

De komende jaren zal de Open Monumentendag verder doorontwikkelen. Daarbij zullen niet alleen monumentale gebouwen, maar ook bijvoorbeeld tuinen, industrieel erfgoed en andere vormen van erfgoed in het zonnetje gezet worden. De Open Monumentendag wordt verbreed naar een Brabants Erfgoedweekend.

Erfgoedliefhebbers opgelet: bijzonder carillonconcert

Het carillon in de basiliek, dat is ook erfgoed. Op 11 september van 16.00 tot 17.00 uur geeft onze beiaardier samen met een accordeonist een bijzonder concert. U bent welkom in tuin van de pastorie aan de Nieuwstraat 17 om te komen luisteren. Uiteraard worden hier de dan geldende coronamaatregelen gehanteerd. De klanken van carillon en accordeon waaieren vanuit de toren van de Sint Petrus basiliek uit over heel Oirschot. Komt u ook de Open Monumentendagen bezoeken?

Erfgoedcommissie: voor behoud en ontwikkeling van erfgoed

Oirschot koestert haar monumenten. Naast de prachtige natuur en landschappen zijn er maar liefst 188 rijks- en 145 gemeentelijke monumenten. Ook heeft de gemeente twee - vanwege hun unieke cultuurhistorische waarden - door het Rijk aangewezen beschermde dorpsgezichten: het dorpscentrum van Oirschot en De Bollen. Zowel zichtbaar, maar ook achter de schermen werkt gemeente Oirschot aan het behoud en de ontwikkeling van het erfgoed. In deze Erfgoedbrief staat het werk van de Erfgoedcommissie centraal.

Wat is de Erfgoedcommissie?

Om burgemeester en wethouders deskundig en onafhankelijk te adviseren heeft Oirschot de Erfgoedcommissie aangesteld. De Erfgoedcommissie adviseert de gemeente en de inwoners over alles wat direct of indirect met erfgoedzorg en erfgoedbeleid te maken heeft. Zij kijkt onder meer naar vergunningen voor de verbouw of sloop van panden, over plaatsing van panden op de monumentenlijst en over restauratiesubsidies.

In onze Erfgoedcommissie zitten vakinhoudelijke experts, zoals restauratie-architecten, bouwhistorici en erfgoedspecialisten. Extra lokale deskundigheid wordt ingebracht door vertegenwoordigers van de Stichting Behoud Erfgoed Oirschot en van de heemkundige verenigingen in Oirschot en de Beerzen. Zij zijn als toehoorders met advies-, maar zonder stemrecht bij de vergaderingen aanwezig.

Wat doet de Erfgoedcommissie?

Naast de wettelijke en verplichte taak van het adviseren over omgevingsplannen (bouwvergunningen) voor monumenten, doen zij meer. Eén of meerdere leden van de Erfgoedcommissie sluiten bij grootschalige restauratieprojecten vaak al vroeg aan in de begeleidingsgroep. Dit zorgt ervoor dat kwaliteitsborging gegarandeerd is en dat eventuele knelpunten omzeild of opgelost worden. Bij vragen die zich voordoen kan direct de juiste expert ingeschakeld worden. Een voorbeeld waar zo’n begeleidingsgroep aan werkt is de verbouwing van de boerderij aan de Pallande in Oirschot. Dit rijksmonument is zowel aan de buitenkant als de binnenkant heel bijzonder. Hoe dit gaat kunt u lezen in het artikel “De waardevolle buitenplee” in het tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, zie: https://www.cultureelerfgoed.nl/publicaties/publicaties/2021/01/01/tijdschrift-rijksdienst-voor-het-cultureel-erfgoed-nr.-2-van-2021.

Zijn vergaderingen openbaar toegankelijk?

Ja, u bent van harte welkom bij de vergaderingen van de commissie. De vergaderingen zijn openbaar toegankelijk. Formeel geldt dit voor de aanvragen omgevingsvergunning (bouwvergunning). Ontwikkelingen en plannen die in een vroegtijdig stadium worden besproken, bijvoorbeeld of deze haalbaar zijn, zijn in principe niet openbaar. Als deze worden besproken met initiatiefnemers wordt hen de vraag gesteld of zij bezwaar hebben tegen de aanwezigheid van niet-belanghebbenden. Zo niet, dan bent u welkom om te blijven luisteren. Zijn er wel bezwaren dan wordt het initiatief zonder andere bezoekers besproken.

Hoe vaak vergadert de Monumentencommissie?

De commissie komt één keer in de vier weken bijeen. Dan worden ingebrachte plannen volgens een van te voren vastgestelde agenda besproken. Vanaf het najaar 2021 (13 oktober) vergadert de Monumentencommissie elke vier weken op woensdagochtend in het gemeentehuis van Oirschot.

Wanneer heeft u te maken met de Erfgoedcommissie?

Als initiatiefnemer, als eigenaar en als ontwerper (architect) van de plannen voor een monument krijgt u te maken met de commissie. De commissie adviseert vrijwel altijd over uw plannen bij een aanvraag omgevingsvergunning (bouwvergunning). U wordt van harte uitgenodigd eerder contact te zoeken. Het is handig om al in een vroeg stadium de ontwikkelplannen voor te leggen aan de commissie. U weet dan snel wat de gemeente voor u kan doen, waar u aan toe bent, wat er kan en niet kan en wat verder van u verwacht wordt. Dit kan in de vorm van een vooroverleg. Zie voor meer informatie de website van gemeente Oirschot: www.oirschot.nl/monument-verbouwen-herstellen-of-onderhouden.

Hoera! Bijzondere erfgoedlocaties weer open

Nu de coronamaatregelen versoepeld zijn, zijn bijzondere Oirschotse erfgoedlocaties ook weer van binnen te bezoeken. Dat is natuurlijk vooral mogelijk dankzij het enthousiasme en de inzet van ondernemers en vrijwilligers. In deze erfgoedbrief is er ook aandacht voor het groene erfgoed en het Erfgoedplatform.

Nieuwe erfgoedlocatie open voor publiek

Van binnen te bezoeken erfgoedlocaties zijn onder andere de Sint Petrus basiliek in Oirschot www.visitoirschot.nl, het Oude Kerkje in Middelbeers www.oudekerkje.nl/, de Spoordonkse watermolen en molen de Korenaar. Een aantal historische gebouwen kregen een nieuwe functie, zoals de H.Andreas en Antonius van Paduakerk (1934) in Oostelbeers www.kerkoostelbeers.nl, en het voormalige gemeentehuis in Middelbeers www.debeerze.nl.In dit laatste pand is een bijzonder voorbeeld van mobiel erfgoed te zien. Dit is de Daf waarin de burgemeester rondreed. Middelbeers had in 1946 de primeur met de eerste vrouwelijke burgemeester van Nederland, Truus Smulders-Beliën. www.brabantserfgoed.nl De nieuwste te bezoeken bijzondere erfgoedlocatie is het klooster Groot Bijstervelt. Naast het woonzorgcentrum ligt de kapel en de kloostertuin met bijzondere elementen zoals een Calvarieberg en Lourdesgrot. Beide zijn een gemeentelijk monument. De kloostertuin is vrij toegankelijk, het hele kloosterterrein is binnenkort te bezichtigen onder leiding van een gids. www.brasseriemontfort.nl

Museum de Vier Quartieren weer open

Na zes maanden gedwongen sluiting vanwege corona is Museum de Vier Quartieren sinds 5 juni weer open. Eindelijk kunnen bezoekers weer genieten van de nieuwe expositie ‘Het oog van Vincent’ waarin je het leven van een Oirschotse boerenfamilie kunt beleven met Vincent van Gogh als gids. Kom langs en geniet van deze Oirschotse parel, gelegen achter de basiliek. www.museumdevierquartieren.nl
Gemeente Oirschot maakt deel uit van het Van Gogh Nationaal Park, een samenwerkingsverband gericht op landschapsontwikkeling, waarbij erfgoed een belangrijk onderdeel is, www.oirschot.nl

Groen erfgoed: bomenwandeling Oirschot

Individuele bomen zijn een waardevol onderdeel van het groene erfgoed. Gemeente Oirschot heeft een lijst van beschermde houtopstanden. IVN Natuureducatie Oirschot publiceerde onlangs een wandeling langs markante historische bomen in het centrum van Oirschot. De bomenwandeling is verkrijgbaar bij Visit Oirschot in het Oude Raadhuis in Oirschot. 

Erfgoedplatform

In de Erfgoedbrief van februari berichtten we u over de start van het Erfgoedplatform. Daarin werken Oirschotse erfgoedorganisaties samen om het Oirschots erfgoed zichtbaar en beleefbaar te maken. In het kader van het Brabants Jaar van het Kloosterleven is een wandeling ontwikkeld en bereiden we presentaties voor. Ook is de organisatie van Open Monumentendag gestart. Daarnaast houden we een inventarisatie van beschikbare materialen en middelen voor bijvoorbeeld tentoonstellingen en lezingen. Samen bereik je meer dan alleen! 

Erfgoed zien en beleven

Oirschot is rijk aan erfgoed. Beleefbaar en zichtbaar maken van erfgoed is één van de aandachtspunten waar we aan werken. Met de nieuwe langzaamverkeersbrug over het kanaal is een indrukwekkend verhaal beleefbaar gemaakt. Met Ons Kloosterpad sluit Oirschot aan op een lange-afstandwandeling langs Brabantse kloosters. Ondertussen zijn de eerste resultaten van de archeologische opgraving op het nieuwbouwterrein Ekerschot-Noord bekend.

Stönner-Meijwaardbrug

Met de herdenking en viering van 4 en 5 mei nog vers in het geheugen, is het goed om bij een bijzondere plek in Oirschot stil te staan. De nieuwe fiets- en voetgangersbrug over het Wilhelminakanaal is een plek waar de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog beleefbaar is gemaakt. In 1944 was het kanaal de frontlinie. Bruggen werden opgeblazen en in hevige gevechten vielen slachtoffers. Om de herinnering aan deze strijd levend te houden is de brug genoemd naar de twee Nederlandse militairen die hier destijds gesneuveld zijn: Rinus Stönner en Willem Meijwaard. Een informatiepaneel vertelt over de geschiedenis. De vorm van de brug verwijst naar de verderop gelegen Miekoeksebrug. Een brug die kort na de oorlog een andere verwoeste brug verving.

Film van opening brug terug te zien 

De opening van de nieuwe brug heeft digitaal plaatsgevonden in het kader van de Landschapstriënnale (zie Erfgoedbrief Oirschot 7). Een film in het kader van de opening, waarbij familieleden van de omgekomen militairen een rol hebben, kunt u terugzien via: www.oirschot.nl/opening-loopgraaf-brug.

Ons Kloosterpad maakt religieus erfgoed beleefbaar

In de Erfgoedbrieven 4 en 6 informeerden we u over het Jaar van het Brabantse Kloosterleven. Inmiddels is het “Bindboek” verschenen met informatie over de deelnemende kloosters én routekaartjes voor de lange-afstandswandeling. Het Bindboek is verkrijgbaar bij Visit Oirschot in het Oude Raadhuis in Oirschot. Zodra het weer kan biedt Visit Oirschot een kloosterwandeling aan onder leiding van een gids.

Archeologische opgraving Ekerschot-Noord

Voorafgaand aan de nieuwbouw in Ekerschot-Noord voert ADC ArcheoProjecten in opdracht van de ontwikkelaar archeologisch onderzoek uit. Vorig jaar bleek uit een verkennend en inventariserend onderzoek dat er in de grond van het plangebied oude bewoningsresten zitten. Deze resten worden in twee fasen nader onderzocht. De eerste fase is in april uitgevoerd.

Sporen van duizenden jaren bewoning

Aan de Peperstraat zijn resten van een boerenerf van 500 jaar oud aangetroffen. Die bestaan uit enkele greppels, een waterput en de funderingen van een boerderij en bijgebouwen. De inhoud van de waterput heeft een schat aan informatie opgeleverd. In de waterput zijn delen van de huisraad aangetroffen (zie foto), maar ook resten die op de zandgrond normaliter niet bewaard blijven, zoals een fragment van een leren schoen, slachtafval van runderen, walnoten, eikels en een houten heft. Interessant zijn ook enkele bakstenen en leistenen. Er zijn geen aanwijzingen dat er een bakstenen boerderij gestaan heeft, maar mogelijk had de boerderij wel een schouw van baksteen. Ook zijn resten uit de prehistorie aangetroffen: funderingen van een gebouw en wat scherven van de kookpotten en voorraadpotten uit die tijd. Deze tonen aan dat het terrein 3.000 jaar geleden al bewoond was! Eind 2021 vindt de tweede en laatste fase plaats van de archeologische opgravingen op het nieuwbouwterrein.  

Landschappelijk erfgoed belangrijk voor Oirschot

Erfgoed is veelomvattend. Ook historische landschappen zijn erfgoed. Daar heeft Oirschot er veel van. Gemeente Oirschot werkt mee aan initiatieven om de discussie over de toekomst van het landschap te organiseren én realiseert bijzondere beleefbaarheidsplekken in het landschap. Om meer te begrijpen van het landschap, ook in historische context, wordt archeologisch onderzoek gedaan.

Oirschotse activiteiten tijdens de Landschapstriënnale

Oirschot doet mee aan de Landschapstriënnale. Dit is een landschapsfestival dat eens in de drie jaar georganiseerd wordt, telkens op een andere plaats. Dit keer in Brabant in het Van Gogh Nationaal Park. Het thema is High Green – Innovating the Landscape. Doel van het festival is om een brede discussie over de toekomst van het landschap te realiseren, waaraan iedereen mee kan doen. Het festival duurt een maand en is in de vorm van tien verschillende “Landschapslaboratoria” georganiseerd. In deze laboratoria staan concrete landschappelijke uitdagingen centraal, zoals de omgang met klimaatverandering, hoe verder met de landbouw etc. In het weekend van 23-25 april organiseert gemeente Oirschot samen met gemeente Eindhoven, Brabants landschap en de vereniging Deltametropool het laboratorium High Tech - High Green. Kijk voor meer informatie in het nieuwsbericht over de Landschapstriënnale of op www.higtechhighgreen.nl.

Groene Corridor en Oirschots erfgoed

Op de hierboven genoemde website kan iedereen kunst en belevenisroutes ontdekken. Oirschot laat hier verschillende erfgoedplekken zien, die uitnodigen voor een individuele ontdekkingstocht. Oirschot is als het ware een toegangspoort voor het Van Gogh Nationaal Park. Oirschot presenteert zich hier als een Landschap van Bezinning, een gebied waar je kunt onthaasten en tot rust kunt komen. De beleving van erfgoed met zijn verhalen biedt daarbij een mogelijkheid om het omliggende landschap op een andere manier te ervaren.  

Loopgraaf voor de Vrede

In het kader van beleefbaar maken van landschap heeft landschapsontwerper Marco Vermeulen een ‘landschapsobservatorium’ ontworpen op de Oirschotse heide, met de titel ‘Loopgraaf voor de Vrede’. Dit land-art kunstwerk heeft van bovenaf gezien de vorm van een vredesteken. Op vrijdagmiddag 23 april kunt u digitaal aanwezig zijn bij een gesprek over de Groene Corridor, waarin ook de Loopgraaf van de Vrede gepresenteerd én geopend wordt. Aanmelden voor deelname kan via: www.hightechhighgreen.nl. Het kunstwerk biedt een verrassende blik op het militaire oefenterrein. Tegelijkertijd geeft een bezoek aan het kunstwerk letterlijk een kijkje in de bodemopbouw van de heide. Het kunstwerk past goed bij het Oirschotse militaire erfgoed en het concept Landschap van Bezinning. Zie ook: www.groenecorridor.nl.

Archeologisch onderzoek in Ekerschot-Noord

Begin deze maand startte een archeologisch onderzoek naar het oude landschap en mogelijk aanwezige bewoningssporen op historische akkercomplexen, op de plek waar de nieuwbouwwijk Ekerschot-Noord gerealiseerd wordt. Voor meer informatie over het archeologische onderzoek zie: www.oirschot.nl/woningbouw.

Religieus erfgoed belangrijk voor Oirschot

Twee initiatieven dragen bij aan het ‘beleefbaar’ maken van ons religieuze erfgoed. Momenteel wordt hard gewerkt aan de voorbereiding van de ontwikkeling van de Oude Toren in Oostelbeers en aan de Oirschotse invulling van het Jaar van het Brabantse Kloosterleven.

Oude Toren

De eenzame toren in Oostelbeers is één van de meest markante rijksmonumenten in Oirschot. Het is een restant van een vroegere kerk. Het herinnert aan het dorp dat hier ooit lag, verlaten en verderop opnieuw opgebouwd werd. Voor de toren is een belevingsconcept ontwikkeld. Om bezoekers het omliggende landschap te laten ervaren, bouwen we de Oude Toren om tot periscoop. Bezoekers kunnen hierdoor de binnenkant van de toren en het omliggende landschap observeren. Ook willen we dat het gebied straks zoveel mogelijk lijkt op hoe het vroeger in de Middeleeuwen was. Voor zover het kan, brengen we de contouren van de verdwenen kerk terug. Maar voor het zover is, wordt eerst de toren gerestaureerd. De werkzaamheden starten deze zomer.

Oirschotse activiteiten in het Jaar van het Brabantse Kloosterleven

In de Erfgoedbrief van januari informeerden we u over het Jaar van het Brabantse Kloosterleven. Dit initiatief van de provincie Noord-Brabant maakt het erfgoed van Brabantse kloosters beleefbaar, ook in Oirschot. Klooster Nazareth is opgenomen in Ons Kloosterpad, de 330 kilometer lange afstandswandeling langs verschillende kloosters. Er komt een informatiebord bij het klooster. Een routegidsje voor een individuele kloosterwandeling is binnenkort te koop bij Visit Oirschot en het Museum De Vier Quartieren.

Nieuw: Oirschotse kloosterwandeling met een gids

Maar er is meer in de maak. Visit Oirschot, Museum de Vier Quartieren en Heemkundekring de Heerlijkheid Oirschot werken samen aan de ontwikkeling van een kloosterwandeling in kleine groepen onder leiding van een gids. Vanaf 1 april is informatie over reserveren en kosten van de wandeling te vinden op de website van Visit Oirschot en van de Heemkundekring de Heerlijkheid Oirschot. Uiteraard is het afhankelijk van de coronamaatregelen of deze wandeling aangeboden wordt. De wandeling blijft in ieder geval ook na het Kloosterjaar een mogelijkheid om met het religieuze erfgoed van Oirschot kennis te kunnen maken. Behalve de wandeling met gids is in het kader van het Kloosterjaar ook een expositie in het oude Raadhuis en Museum de Vier Quartieren in voorbereiding. Daarbij kunnen we uw hulp goed gebruiken.

Doe mee met de expositie van het Brabants Kloosterleven

Het doel van de expositie is om aan een breed publiek de interactie te laten zien tussen de Oirschotse samenleving en de kloosters. Denk hierbij aan de rol die kloosters hadden in het onderwijs, de zorg en hoe de Oirschotse bevolking allerlei diensten en ondersteuning aan de kloosters verleenden. De werkgroep die de expositie voorbereidt is op zoek naar verhalen, voorwerpen, foto’s en herinneringen die met het thema kloostersamenleving te maken hebben. Daarom een oproep aan u: heeft u materiaal of een verhaal dat te maken heeft met kloosters, wilt u dit dan delen met de werkgroep? Stuur een mail naar secretariaat@deheerlijkheidoirschot.nl of bel naar Han Smits via 06 53 12 53 96. De expositie is vanaf 1 mei te zien. Uiteraard alleen wanneer de coronamaatregelen dit toelaten. Meer over de expositie leest u op de websites van de betrokken organisaties: www.museumdevierquartieren.nl, www.visitoirschot.nl en www.deheerlijkheidoirschot.nl.

Uitstel actie monumentenschildjes

In Erfgoedbrief 3 kondigden we de start van de actie monumentenschildjes aan. Met deze actie kunnen eigenaren van gemeentelijke monumenten een gratis monumentenschildje ophalen in het gemeentehuis. De schildjes zijn inmiddels in Oirschot gearriveerd en liggen klaar. Door de huidige coronamaatregelen is een bezoek aan het gemeentehuis alleen voor strikt noodzakelijke gevallen mogelijk. Daar valt het afhalen van een monumentenschildje niet onder. Monumenteneigenaren ontvangen een brief zodra afhalen mogelijk is. Nog even geduld dus.

Start Erfgoedplatform

Oirschot kent veel organisaties die zich allemaal op hun eigen wijze en op verschillende terreinen inzetten voor het Oirschotse erfgoed. Denk aan de heemkundekringen, de musea en een groot aantal stichtingen. Deze organisaties werken onder andere aan het behoud en beheer van monumentale panden, bestudering van bijzondere voorwerpen of tradities, de uitgave van publicaties of de organisatie van de Open Monumentendag. Samen bundelen we onze krachten in het Erfgoedplatform dat deze maand van start gaat. In het Erfgoedplatform overleggen we met de organisaties, Visit Oirschot en Museum de Vier Quartieren hoe we gezamenlijk het Oirschotse erfgoed zichtbaar en beleefbaar kunnen maken. Zowel voor onze eigen inwoners als bezoekers van buiten. Met uitwisseling van kennis en de inzet van vrijwilligers en materiaal vertellen we samen het verhaal van Oirschot. We houden u op de hoogte in de volgende Ergoedbrieven.

Van Gogh in Museum de Vier Quartieren

Eén van de erfgoedorganisaties is Museum de Vier Quartieren, gevestigd in het 16^e eeuwse kapittelhuis aan de Sint Odulphusstraat achter de basiliek. Hier woonden vroeger kanunniken: geestelijken die gezamenlijk een kapittel vormden. Zij verzorgden gebedsdiensten in de kerk en onderwijs. Het museum laat door de ogen van Vincent van Gogh zien hoe een Oirschotse boerenfamilie leefde in die tijd. Daarbij is een verbinding gemaakt tussen de schilderijen en tekeningen van Van Gogh en de voorwerpen uit de collecties van het museum. Omdat een fysiek bezoek aan het museum nu niet mogelijk is, kunt u binnenkort de hoogtepunten van de tentoonstelling digitaal bezichtigen en is er Engelstalige informatie beschikbaar. Kent u het museum nog niet? Maak kennis via een bezoek aan de website www.museumdevierquartieren.nl. Of loop tijdens een wandeling door het centrum van Oirschot eens langs het museumgebouw en geniet van de schoonheid van dit rijksmonument!

Religieus erfgoed in Oirschot

Een belangrijk onderdeel van ons erfgoed is het religieuze erfgoed. Het eerste opvallende monument is natuurlijk de Sint-Petrusbasiliek. De toren steekt hoog de lucht in en is van veraf te zien. Ook andere torens vallen op, zoals die van het klooster Nazareth aan de Koestraat. Behalve een fraai gebouw is een klooster een bron van rijke verhalen en van geestelijk erfgoed.

Jaar van het Brabantse Kloosterleven 2021

Dit jaar staan kloosters volop in de schijnwerpers. 2021 is uitgeroepen tot het Jaar van het Brabantse Kloosterleven. De directe aanleiding zijn vier jubilerende kloostergemeenschappen die in 2021 hun eeuwenlange bestaan in Brabant vieren. Al in de vroege middeleeuwen werden in Brabant kloosters opgericht. Vooral in de twintigste eeuw kwam het kloosterleven tot volle bloei. Op 10 februari wordt het jaar van het Brabantse kloosterleven geopend.

Klooster Nazareth Oirschot

Op veel plekken is deze geschiedenis nog zichtbaar. Zo ook in Oirschot. Klooster Nazareth wordt momenteel nog bewoond door 25 zusters. De geschiedenis van het klooster begon in 1623 in Belgisch Limburg. Een jonge vrouw, Johanna Neerinck, richtte daar een klooster op met de Franciscaanse spiritualiteit als leidraad. Diverse kloosters sloten zich bij haar aan, onder andere een klooster in Weert. Zusters uit dit klooster vluchtten in 1797 naar Oirschot en noemden zich vanaf dat moment Franciscanessen van Oirschot. Leven met aandacht heeft voor hen altijd hoog in het vaandel gestaan. Aandacht voor armen, zorg en onderwijs. Kloosterlingen werken en leven vanuit waarden en overtuigingen zoals samenwerken, duurzaamheid en barmhartigheid. Die waarden en overtuigingen zijn nog steeds betekenisvol en verdienen het om doorverteld te worden. Ze maken deel uit van de Brabantse en Oirschotse identiteit. Meer informatie vindt u op www.franciscanessenvanoirschot.nl/#geestelijk-erfgoed.

Oirschots klooster onderdeel van Ons Kloosterpad

Speciaal voor het Kloosterjaar is een 330 kilometer lang wandelpad samengesteld, langs 40 kloosters. ‘Ons Kloosterpad’ bestaat uit vijftien etappes. Klooster Nazareth is één van de vijftien vertrek- en aankomstkloosters. In het voorjaar komt een informatiepaneel voor het klooster te staan en verschijnt er een wandelgids met korte routes, te koop bij Visit Oirschot in het Oude Raadhuis. Door het Kloosterpad te lopen, leren wandelaars de verhalen van het Brabantse kloosterleven kennen. Het pad kan gelopen worden door recreatieve of langeafstandswandelaars: door mensen op zoek naar reflectie, ter voorbereiding van een pelgrimage of als fijne wandeling omringd door natuur en cultuur. Elk klooster heeft wat anders te bieden. Sommige kloosters werken aan bijzondere tentoonstellingen, in andere kunt u straks overnachten of lunchen volgens de regels van de kloosterlingen. Achtergrondinformatie over de deelnemende kloosters is te lezen in het Bindboek. Daarnaast is er een icoon gemaakt voor elk klooster. Deze iconen kunnen pelgrims/wandelaars verzamelen op hun kloosterweg door het Brabantse land. Het kloosterjaar is nog volop in ontwikkeling. Binnenkort komen we in de Erfgoedbrief terug met meer nieuws en activiteiten. Meer informatie vindt u op www.brabantskloosterleven.nl/het-kloosterpad.

Oirschot vol met monumenten

Met 187 rijksmonumenten, 145 gemeentelijke monumenten, twee beschermde dorpsgezichten en zes archeologische rijksmonumenten is Oirschot een echt monumentendorp. Opvallende monumenten zijn bijvoorbeeld onze prachtige kloosters en kerken, die met hun torens, herkenningstekens in het landschap zijn.

Bijzondere gerestaureerde muur

Niet alleen de kerken, kloosters en torens verwijzen naar ons religieuze erfgoed. In Oirschot staat bij het pleintje aan de Nieuwstraat/Gasthuisstraat een muur met een bijzonder verhaal. Het is een restant van wat ooit een schuurkerk was. De muur is een gemeentelijk monument. De eigenaren restaureerden de muur onlangs met veel gevoel voor historie. Het resultaat is prachtig! We nodigen u uit om er eens langs te lopen. De restauratie kwam mede tot stand met een subsidie van de gemeente.

Subsidie voor gemeentelijke monumenten

We ondersteunen ook in 2021 eigenaren van gemeentelijke monumenten bij het onderhoud en herstel van hun monument. Vanaf 1 februari tot en met 30 april 2021 kunnen eigenaren van een gemeentelijk monument een subsidieaanvraag indienen, zie voor meer informatie: www.oirschot.nl/monument-financiele-regelingen.

Actie monumentenschildje

We zijn trots op onze monumenten en willen de herkenbaarheid van onze monumenten vergroten. Daarom zijn we samen met de erfgoedorganisaties de actie monumentenschildje gestart. Dit houdt in dat we aan eigenaren van onze gemeentelijke monumenten kosteloos een monumentenschildje aanbieden. Door dit bordje op een goed zichtbare plaats aan de (voor)gevel te plaatsen weet iedereen dat het om een bijzonder gebouw gaat. De eerste monumentenschildjes zullen naar verwachting in februari 2021 geplaatst worden. Zie voor meer informatie over het monumentenbordje: www.anwb.nl/eropuit/monumentenborden.

Boek Jonge Monumenten

Oirschot heeft ook zeventien gemeentelijke monumenten uit de periode 1920-1965. Benieuwd om welke gebouwen het gaat? Begin december verscheen een nieuw boek van de Stichting Behoud Erfgoed Oirschot over deze jonge monumenten, voor meer informatie: www.sbeo.nl.

November maand van tradities

Inmiddels is het november, de start van een tijd met winterfeesten en speciale gedenkdagen. Denk aan Allerheiligen (1 november), Allerzielen (2 november), Sint Hubertusviering (3 november) en Sint Maarten (11 november). Ook deze feesten – vaak met een religieuze oorsprong - en de tradities die erbij horen zijn erfgoed. Dit immateriële erfgoed wordt steeds opnieuw vormgegeven in samenhang met maatschappelijke veranderingen en van generatie op generatie doorgegeven. Dit jaar is wegens Corona natuurlijk alles anders en kunnen veel feesten helaas niet of slechts gedeeltelijk gevierd worden zoals we gewend zijn.

De Beerse Strijkster

Ook volksverhalen horen bij het immateriële erfgoed. Verhalen over bijzondere gebeurtenissen, plekken en personen die bij streekbewoners een brede bekendheid genieten en mondeling overgedragen worden. Zo’n verhaal is dat van een vrouw uit Middelbeers. Tijdens een hevige onweersbui was ze in de kerk. De bliksem sloeg in, een andere kerkbezoekster werd gedood. Zij overleefde en ze bleek opeens genezende krachten te hebben. Sindsdien kwamen van heinde en ver mensen naar Middelbeers om bij haar genezing te zoeken.

Kunstroute en boek

Om het verhaal van de “Beerse Strijkster” zichtbaar en beleefbaar te maken is een interactief kunstwerk gemaakt. Het beeld, ontworpen door een Rotterdamse kunstenaar in samenwerking met de heemkundekring den Beerschen Aard, is onlangs op 1 november onthuld. Het nieuwe beeld aan de Molenbroekseweg is onderdeel van een kunstroute door het Dal van de Kleine Beerze. De kunstroute verleidt bewoners en bezoekers om op een andere manier naar het gebied te kijken. Een gebied waar de komende tijd veel gaat veranderen als de Kleine Beerze haar meanders terugkrijgt. Gemeente Oirschot is nauw betrokken bij deze gebiedsontwikkeling. Een project waarbij ook erfgoed aandacht krijgt. Veel informatie over het Dal van de Kleine Beerze is verzameld in een boek met de titel: “Leve de Kleine Beerze! Hoe een Brabantse Laaglandbeek Boer, Burger en Beleid in transitie kan verbinden.” Bezoek de website  www.dalvandekleinebeerze.nl voor meer informatie over de kunstroute en het boek.

Topvondst

Nog een verhaal rond ziekte en genezing speelt zich af in Oirschot. In het centrum op het achterterrein van het voormalige partycentrum Hof van Solms wordt onderzoek uitgevoerd ten behoeve van het bestemmingsplan. Bij de archeologische opgravingen zijn resten gevonden die mogelijk horen bij een gebouw dat hier ooit stond; Huize Vredenburgh. Hier woonde en werkte in de 17^e eeuw een beroemde doktersfamilie. Arnold Fey was vanaf 1614 als chirurgijn-barbier in Oirschot werkzaam. Volgens de overlevering zou hij Amalia van Solms, de vrouw van prins Frederik Hendrik van Nassau, behandeld hebben. Uit dankbaarheid voor een voorspoedig herstel betaalde Amalia de dokter goed. Dit bood mogelijkheden om een groot voornaam huis te laten bouwen, het huidige en nog bestaande Hof van Solms. Later werd Huize Vredenburgh afgebroken. Op het bouwterrein zijn begin november twee waterputten gevonden en door archeologen onderzocht. Daarbij kwamen prachtige voorwerpen aan het licht, waaronder een complete schijfkandelaar (zie foto). Dit type was vooral in de 16^e en 17^e eeuw populair. Was dit misschien de “bureaulamp” waarbij dokter Fey zijn recepten uitschreef? Erfgoed en mooie verhalen, feiten en fictie, het levert spannende combinaties op.