Natuurvriendelijk isoleren

In mei 2024 hebben de ministeries van BZK en LNV, het IPO, de provincies en de VNG afspraken gemaakt over de landelijke aanpak Natuurvriendelijk Isoleren. Woningeigenaren kunnen hun woning isoleren door een isolatiebedrijf in te schakelen dat natuurvriendelijk isoleert. Natuurvriendelijk Isoleren mag in dat geval toegepast worden zónder voorafgaand ecologisch onderzoek en zónder het aanvragen van een omgevingsvergunning. Er wordt voor maximaal 3 jaar met de landelijke lijn Natuurvriendelijk Isoleren gewerkt, totdat er voor heel Nederland gemeentelijke soortenmanagementplannen (SMP) gestart zijn en er minimaal begonnen is met het onderzoek van het SMP. Zo kan er tijdelijk met een ontheffing via een zogeheten ‘’pre-SMP’’ worden gewerkt.

Veelgestelde vragen

Bekijk hieronder een selectie van de veelgestelde vragen en antwoorden over natuurvriendelijk isoleren.

Het totale overzicht van de veelgestelde vragen vindt u hier.

1. Ik wil mijn woning gaan isoleren, wat kan ik doen?

Met de landelijke aanpak Natuurvriendelijk Isoleren (NVI) kunnen huiseigenaren met grondgebonden woningen aan de slag met spouwmuur-, dak- en borstweringisolatie door een isolatiebedrijf te kiezen dat natuurvriendelijk isoleert. Er is vooraf geen ecologisch onderzoek of een omgevingsvergunning nodig. Bedrijven die met de NVI-werkwijze werken zijn te vinden op https://www.natuurvriendelijkisoleren.nl/. 

Let op: er is een aantal randvoorwaarden die gelden onder de landelijke aanpak. Dat kan betekenen dat er rekening moet worden gehouden met de planning, en/of dat er beperkte mogelijkheden zijn binnen uw woongebied. Het gaat hierbij speciaal om spouwmuurisolatie, buitendakisolatie en isolatie van de borstwering. De details staan vermeld op deze pagina.

Daarnaast staat het uiteraard iedereen vrij om zelf ecologisch onderzoek te laten doen en een omgevingsvergunning aan te vragen bij de provincie. Omdat dit tijdrovend en kostbaar is voor een huiseigenaar is de landelijke lijn Natuurvriendelijk Isoleren bedacht.

2. Moet ik als huiseigenaar nog letten op andere eisen, los van het inschakelen van een isolatiebedrijf dat natuurvriendelijk isoleert?

Het inschakelen van een isolatiebedrijf dat natuurvriendelijk isoleert, is voldoende. Het kan wel zo zijn dat er een aantal beperkingen zijn voor de huiseigenaar, bijvoorbeeld doordat er in uw wijk al teveel is geïsoleerd in een jaar. Uw isolatiebedrijf kan dit voor u nagaan. Het kan ook zijn dat u een aantal weken moet wachten totdat het isolatiebedrijf bij u aan de slag kan, vanwege de kraamperiode of winterrust van de dieren. U hoeft hier verder niets voor te doen. Uw isolatiebedrijf kan u meer informatie bieden.

3. Geldt de landelijke lijn Natuurvriendelijk Isoleren voor alle woningen, ongeacht het energielabel?

Natuurvriendelijk isoleren geldt voor grondgebonden koopwoningen tot een maximum van de vierde woonlaag. De korte termijn aanpak geldt alleen voor grondgebonden particuliere koopwoningen. Dit zijn eengezinswoningen, maar ook boven- en benedenwoningen of gesplitste woningen tot maximaal een vierde woonlaag. Dit kan dus van toepassing zijn voor zeer kleine VvE’s die zitten in gesplitste boven/benedenwoningen. Er is geen vereiste voor het energielabel van de woning. Portiekflats/appartementencomplexen zijn uitgesloten. Deze doelgroepen dienen te wachten op een SMP en gebiedsdekkende omgevingsvergunning binnen hun gemeente (als deze er niet is) of zelf ecologisch onderzoek doen.

4. Als ik een bedrijf kies dat natuurvriendelijk isoleert, hoeveel ben ik dan extra kwijt voor het natuurvrij maken van mijn woning en waarom?

  • Een bedrijf dat natuurvriendelijk isoleert voert extra handelingen uit om rekening te houden met de bescherming van de diersoorten. Dat houdt in dat zij voorbereidende werkzaamheden moeten doen, zoals het vooraf plaatsen van flapjes zodat dieren uit kunnen vliegen, maar niet meer naar binnen kunnen, en het vrijhouden van een extra ruimte in de spouw. Dit heeft geen gevolgen voor de isolatiewaarde en heeft geen significant effect op ontstaan van koudebruggen en/of vochtdoorslag.
  • De kosten hiervan verschillen per type woning, dit komt omdat je in sommige gevallen meerdere handelingen moet verrichten, bijvoorbeeld bij een hoekwoning of een vrijstaand huis. In een aantal gevallen kan het zijn dat er een hoogwerker aan te pas komt. Dit zorgt voor een hoger bedrag. De kosten kunnen dus liggen tussen de € 300 - € 1000. Dit hangt echter sterk af van het type woning. Check bij isolatiebedrijven de actuele richtprijs.

5. Wat zegt de wet over de bescherming van diersoorten bij het isoleren?

Sommige gebouwbewonende dieren zoals vleermuizen, gierzwaluwen en mussen, zijn beschermd. Dit staat in het Besluit kwaliteit leefomgeving (een besluit onder de  Omgevingswet). Hierin staat dat het is verboden om deze soorten te verstoren, doden of hun verblijfplaatsen te beschadigen of te vernielen. Dit heeft te maken met het behoud van de biodiversiteit dat in Europese regelgeving is vastgelegd. Alle soorten hebben hun eigen rol in de natuur en zorgen samen voor balans. Een gebied met een rijke biodiversiteit kan plagen en klimaatverstoringen beter opvangen.

6. Waarom hebben we vooral te maken met vleermuizen?

Omdat vleermuissoorten vooral in spouwmuren, daken en spleten verblijven. De dieren kunnen tijdens of als gevolg van werkzaamheden zoals isolatie sterven of hun verblijfplaats verliezen. Gierzwaluwen en huismussen verblijven bijvoorbeeld vaak onder dakpannen, in gaten en kieren van gebouwen. Dit betekent dat ook voor deze beschermde vogelsoorten  een risico is dat bij spouw- of dakisolatie hun verblijfplaats verstoord of vernield wordt. Met de landelijke aanpak natuurvriendelijk isoleren houden we rekening met deze dieren.

7. Wat is de rol van het Rijk, provincies en gemeenten?

Het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) is verantwoordelijk voor de natuurbescherming. De wet natuurbescherming gold sinds 2017 en bood wettelijke kaders voor hoe om te gaan met o.a. dieren en hun verblijfplaatsen. Deze wet is per 1 januari 2024 opgenomen in de Omgevingswet. In de Omgevingswet zijn de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn opgenomen. Deze richtlijnen beschrijven dat voor een aantal soorten aantasting van verblijfplaatsen en leefgebied en doding of verwonding van dieren niet is toegestaan, waaronder vogels en vleermuizen.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft met het Nationaal Isolatieprogramma (NIP) het doel om tot 2030 2,5 miljoen woningen te isoleren, waaronder 1,5 miljoen slecht geïsoleerde koopwoningen (met label E, F of G). Het goed isoleren van woningen kan het gebruik van aardgas terugdringen, het draagt bij aan de betaalbaarheid van de energierekening, het halen van de klimaatdoelen, en is een noodzakelijke voorbereiding op de overstap naar een aardgasvrij alternatief.

Provincies zijn het bevoegd gezag voor zowel gebieds- als soortenbescherming. Dit betekent dat provincies bevoegd zijn om een omgevingsvergunning te verlenen in het kader van soortenbescherming en handhavend kunnen optreden bij overtredingen. Op basis van een omgevingsvergunning, mogen verboden zoals opgenomen in de Omgevingswet onder voorwaarden worden overtreden. Provincies kunnen op basis van een SMP (zie onder 4) een gebiedsgerichte omgevingsvergunning toekennen aan de gemeente. De gemeente stelt de SMP op.

Gemeenten kunnen via het Nationaal Isolatieprogramma middelen ontvangen om woningeigenaren subsidie te verlenen voor het verduurzamen van hun woning. Daarbij hebben gemeente een belangrijke opgave voor het tot stand laten komen van SMP’s. Voor het korte termijn spoor in de landelijke aanpak natuurvriendelijk isoleren staan gemeenten voor de compensatieopgave, vanwege de mogelijk verloren verblijven van diersoorten tijdens isolatiewerkzaamheden. De compensatieopgave dient om alternatieve verblijfplaatsen te realiseren voor de beschermde diersoorten.

8. Wat geldt normaal gesproken als je plannen hebt om te isoleren?

Als je isolatiemaatregelen wilt treffen, kan dit gevolgen hebben voor diersoorten die mogelijk leven in je woning. In de wet staat dat je dieren niet mag doden of verstoren. Voor de start van isoleren moet je in ieder geval een ecologische quick scan laten uitvoeren door een deskundige, en indien nodig een aanvullend ecologisch onderzoek als de quick scan geen uitsluitsel kan geven. Daaropvolgend dient, als er beschermde dieren dan wel verblijven of er aanwezig zijn, een omgevingsvergunning te worden aangevraagd bij de provincie. Professionele gebouweigenaren zoals VvE’s en woningcorporaties werken op deze wijze. Omdat deze manier voor particuliere woningeigenaren erg kostbaar en tijdrovend is, is er een korte termijn oplossing bedacht: de landelijke lijn Natuurvriendelijk Isoleren. De vragen op deze pagina gaan over deze aanpak.